VẤN ĐỀ ĐÀI LOAN

Đài Loan là một quốc gia tách biệt với Trung Quốc, có bộ máy chính quyền, quân đội, tiền tệ và quốc kỳ riêng. Về ngôn ngữ, Đài Loan sử dụng tiếng Hoa phồn thể trong khi Trung Quốc sử dụng tiếng Hoa giản thể. Nhiều người Đài Loan cảm thấy khó chịu khi bị người khác gọi là "Trung Quốc". Tuy nhiên, Trung Quốc không công nhận quốc gia Đài Loan và chỉ xem Đài Loan là một tỉnh của họ (mặc dù họ không quản lý được). Dưới áp lực ngoại giao của Trung Quốc, nhiều nước buộc phải coi Đài Loan thuộc Trung Quốc.

Tên gọi hành chính

     - Đài Loan có tên gọi chính thức là "Trung Hoa Dân Quốc" (ROC), theo thể chế dân chủ.
     - Trung Quốc có tên gọi chính thức là "Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa" (PRC), theo thể chế xã hội chủ nghĩa.

Sự ra đời năm 1911

Chính phủ Trung Hoa Dân Quốc được thành lập vào 10/10/1911, sau đó Tôn Trung Sơn (孫中山, Sūnzhōngshān) được bầu làm chủ tịch nước. Và Quốc Dân Đảng khi đó trở thành Đảng cầm quyền. Sau này, ngày 10/10 trở thành Quốc khánh của Đài Loan và được gọi là lễ "Song Thập" (雙十節, Shuāng shí jié).
Ở Đài Loan, năm dương lịch chỉ dùng trong các mẫu biểu tiếng Anh, còn lại họ sử dụng năm Đài Loan. Năm 1 Đài Loan được tính từ năm 1911. Như vậy, năm Đài Loan = năm dương lịch - 1911. Ví dụ, năm 2014 dương lịch = năm 103 Đài Loan.
Lúc mới thành lập, nước Trung Hoa Dân Quốc bao gồm cả lục địa Trung Quốc hiện nay. Còn đảo Đài Loan lúc này là thuộc địa của Nhật với tên gọi là đảo Formosa. Hình dưới đây là bản đồ Trung Hoa Dân Quốc và đảo Formosa năm 1917:

Đến tháng 10/1945 thì Nhật trao trả lại đảo Formosa cho Trung Hoa Dân Quốc, và hòn đảo trở thành tỉnh Đài Loan.

Việc rút chính phủ ra đảo năm 1949

Đầu năm 1949, Bắc Bình (tên cũ của "Bắc Kinh") bị chiếm bởi đội quân Cộng sản Trung Quốc. Sau đó các thành phố trọng điểm khác ở đại lục cũng bị chiếm. Cho đến tháng 10/1949 thì đội quân Cộng sản tuyên bố thành lập nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (Trung Quốc hiện nay).
Bị thất thế, chính phủ Trung Hoa Dân Quốc rút ra đảo Đài Loan và tuyên bố thủ đô tạm thời của Trung Hoa Dân Quốc là Đài Bắc. Từ thời điểm này, trên thế giới tồn tại 2 chính quyền Trung Hoa với thể chế chính trị đối lập nhau là CHND Trung Hoa (Trung Quốc, PRC) và Trung Hoa Dân Quốc (Đài Loan, ROC).

Việc công nhận Đài Loan

Sau khi rút ra đảo, các nước trên thế giới vẫn tiếp tục duy trì quan hệ ngoại giao bình thường với Đài Loan. Đến tháng 10/1971, với sức ép ngoại giao từ Trung Quốc, chính phủ Đài Loan đã bị mất ghế ở Liên Hiệp Quốc, thay vào đó là Trung Quốc.
Hiện có 21 quốc gia thành viên của Liên Hiệp Quốc và Tòa thánh Vatican quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan. Đa số các nước khác có quan hệ ngoại giao không chính thức với Đài Loan (để tránh áp lực từ Trung Quốc), ở những nước này không có Đại sứ quán Đài Loan mà thay vào đó là "Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Đài Bắc" (TECO).

Chốt lại, cả Đài Loan và Trung Quốc đều chung một gốc Trung Hoa, khác biệt chính là thể chế chính trị. Về danh nghĩa, Đài Loan bị Trung Quốc phủ nhận. Về thực tế, Đài Loan hoạt động như một quốc gia. Rất nhiều người ở Đài Loan cảm thấy khó chịu khi bị gọi là "Trung Quốc"!

(NM - 6/2014)